บ่นกันระดับประเทศว่า ตั้งงบประมาณขาดดุลทุกปี จัดเก็บภาษีไม่ได้ตามเป้าหมาย ส่งผลให้การพัฒนาประเทศล่าช้า ไทยเป็นหนี้เป็นสิน ดีที่ยังไม่ล้นพ้นตัวเหมือนบางประเทศ แท้ที่จริงแล้วระบบเราไม่ดี คนในประเทศพยายามเลี่ยงภาษี หรือรัฐไม่มีนวัตกรรมใหม่ๆ เข้ามากันแน่ ว่าแต่พวกคุณรู้จัก ลอตเตอรี่ใบเสร็จ (Receipt Lottery) กันไหม
ปัจจุบันการจัดเก็บภาษีของไทยโดยกรมสรรพากรนั้นเป็นระบบที่หลากหลายและมีบทบาทสำคัญในการสนับสนุนงบประมาณรัฐและการพัฒนาประเทศ เราสามารถวิเคราะห์ได้จากหลายแง่มุมดังนี้: แหล่งรายได้หลัก: รายได้ภาษีของไทยประกอบด้วยหลายส่วน เช่น ภาษีมูลค่าเพิ่ม (VAT) ซึ่งเป็นแหล่งรายได้ที่สำคัญที่สุด, ภาษีเงินได้นิติบุคคล, ภาษีเงินได้บุคคลธรรมดา, ภาษีธุรกิจเฉพาะ และภาษีจากเอกสารต่าง ๆ (อากรแสตมป์) รวมถึงภาษีจากการนำเข้า-ส่งออก (ศุลกากร) และภาษีสรรพสามิตสำหรับสินค้าบางประเภทโครงสร้างการจัดเก็บ: ระบบภาษีไทยมีการจัดเก็บโดยใช้วิธีการหลายรูปแบบ ทั้งการยื่นภาษีรายปีผ่านระบบอิเล็กทรอนิกส์ (e-filing) และการจัดเก็บแบบหัก ณ ที่จ่ายในบางกรณี ซึ่งช่วยเพิ่มประสิทธิภาพและความโปร่งใสในการจัดเก็บภาษี
ข้อมูลจากกรมสรรพากรในปีงบประมาณที่ผ่านมาแสดงให้เห็นว่า ภาษีมูลค่าเพิ่มเป็นแหล่งรายได้ที่สำคัญ เนื่องจากมีการจัดเก็บจากการซื้อขายสินค้าและบริการทั่วประเทศ ในขณะที่ภาษีเงินได้นิติบุคคลและภาษีเงินได้บุคคลธรรมดาก็มีบทบาทสำคัญในการจัดเก็บรายได้ในภาคธุรกิจและบุคคล ระบบการจัดเก็บภาษีที่มีประสิทธิภาพช่วยเพิ่มรายได้ของรัฐ แต่ในขณะเดียวกันก็ต้องเผชิญกับความท้าทายจากการหลีกเลี่ยงภาษีในภาคธุรกิจขนาดเล็กและเศรษฐกิจไม่เป็นทางการ ซึ่งเป็นปัญหาที่รัฐบาลต้องเร่งรัดมาตรการตรวจสอบและบังคับใช้กฎหมาย
ในไต้หวันมีโครงการที่เรียกว่า “ลอตเตอรี่ใบเสร็จ” หรือ Uniform Invoice Lottery ซึ่งเริ่มต้นในปี 1951 โดยกระทรวงการคลังของไต้หวัน โครงการนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อกระตุ้นให้ประชาชนขอใบเสร็จรับเงินเมื่อซื้อสินค้าและบริการ เพื่อป้องกันการหลีกเลี่ยงภาษี
วิธีการทำงานของลอตเตอรี่ใบเสร็จ: เมื่อคุณซื้อสินค้าหรือบริการในไต้หวัน ร้านค้าจะออกใบเสร็จที่มีหมายเลขเฉพาะ 8 หลัก การจับรางวัลจะมีขึ้นทุกๆ 2 เดือน โดยมีรางวัลสูงสุดถึง 10 ล้านดอลลาร์ไต้หวัน ผู้บริโภคสามารถตรวจสอบหมายเลขใบเสร็จของตนกับหมายเลขที่ถูกรางวัล หากตรงกันก็สามารถรับรางวัลได้ประโยชน์ของโครงการ: ส่งเสริมให้ประชาชนขอใบเสร็จรับเงิน ซึ่งช่วยลดการหลีกเลี่ยงภาษีของผู้ประกอบการ, กระตุ้นเศรษฐกิจผ่านการจับจ่ายใช้สอยของประชาชน
สำหรับนักท่องเที่ยวที่มาเยือนไต้หวัน ควรเก็บใบเสร็จรับเงินทุกครั้งที่ซื้อสินค้าและบริการ เนื่องจากมีสิทธิ์ลุ้นรางวัลจากลอตเตอรี่ใบเสร็จนี้ด้วย นอกจากนี้ ยังมีแอปพลิเคชันบนสมาร์ทโฟนที่ช่วยให้คุณสแกนและตรวจสอบหมายเลขใบเสร็จได้อย่างง่ายดาย โครงการลอตเตอรี่ใบเสร็จของไต้หวันเป็นตัวอย่างของนวัตกรรมที่ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการจัดเก็บภาษีและกระตุ้นเศรษฐกิจของประเทศ
การใช้โครงการลอตเตอรี่ใบเสร็จในหลายประเทศมีผลดีในการเพิ่มการจัดเก็บภาษีจากการกระตุ้นให้ประชาชนขอใบเสร็จและลดการหลีกเลี่ยงภาษี นี่คือตัวเลขที่เกี่ยวข้องกับการจัดเก็บภาษีที่เพิ่มขึ้นจากโครงการนี้ในบางประเทศ: ในช่วงหลายปีที่ผ่านมา ไต้หวันเห็นการเพิ่มขึ้นของการจัดเก็บภาษีจากธุรกิจหลายหมื่นล้านดอลลาร์ไต้หวันต่อปี เนื่องจากการส่งเสริมให้ประชาชนขอใบเสร็จ รายงานจากกระทรวงการคลังระบุว่าโครงการนี้ช่วยเพิ่มอัตราการออกใบเสร็จจากร้านค้าขนาดเล็กและช่วยเพิ่มการเก็บภาษีมูลค่าเพิ่ม (VAT) ได้อย่างมีประสิทธิภาพ ตัวเลข: ในปี 2020 ไต้หวันสามารถเพิ่มการเก็บภาษีได้มากถึง 40 ล้านดอลลาร์ไต้หวัน (ประมาณ 1,200 ล้านบาท) โดยโครงการนี้มีส่วนช่วยในการลดการหลีกเลี่ยงภาษีจากร้านค้ารายย่อย
ตัวอย่างบางประเทศที่มีโครงการลักษณะนี้ นอกจากไต้หวัน ประกอบด้วย เกาหลีใต้ (Tax Lottery Program) เริ่มในปี 2000 โดยประชาชนสามารถสแกนใบเสร็จและเข้าร่วมลุ้นรางวัล กระตุ้นให้ร้านค้าส่งข้อมูลภาษีให้รัฐ ผลลัพธ์: โครงการลอตเตอรี่ใบเสร็จในเกาหลีใต้มีผลในการเพิ่มรายได้จากภาษีมูลค่าเพิ่ม (VAT) โดยเฉพาะในธุรกิจที่มีการหลีกเลี่ยงภาษี รัฐบาลเกาหลีใต้ระบุว่าโครงการนี้ช่วยเพิ่มการเก็บภาษีได้ประมาณ 1 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ (ประมาณ 30,000 ล้านบาท) ในปีแรกของการดำเนินโครงการ ตัวเลข เกาหลีใต้เก็บภาษีได้เพิ่มขึ้นประมาณ 2% จากการใช้โครงการนี้
โปรตุเกส (Fatura da Sorte – “Lucky Invoice”) เปิดตัวในปี 2014 ประชาชนที่ขอใบเสร็จสามารถลุ้นรางวัลรถยนต์หรู ช่วยลดการหลีกเลี่ยงภาษีมูลค่าเพิ่ม (VAT) ผลลัพธ์: ตั้งแต่เปิดตัวในปี 2014 โครงการลอตเตอรี่ใบเสร็จในโปรตุเกสช่วยเพิ่มการเก็บภาษีมูลค่าเพิ่ม (VAT) โดยการกระตุ้นให้ประชาชนขอใบเสร็จจากร้านค้า โครงการนี้ทำให้รัฐสามารถเก็บภาษีได้เพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญในภาคธุรกิจขนาดเล็กและตลาดที่มีการหลีกเลี่ยงภาษี ตัวเลข: รายงานจากกระทรวงการคลังของโปรตุเกสระบุว่าโครงการนี้ช่วยเพิ่มการเก็บภาษีได้ประมาณ 400 ล้านยูโร (ประมาณ 16,000 ล้านบาท) ต่อปี
บราซิล (Nota Fiscal Paulista – “São Paulo Invoice Lottery”) รัฐเซาเปาโลเริ่มในปี 2007 โดยลูกค้าที่ขอใบเสร็จสามารถรับเงินคืนหรือเข้าร่วมลุ้นรางวัลเงินสด ผลลัพธ์โครงการนี้ ได้เพิ่มอัตราการออกใบเสร็จของร้านค้าอย่างมาก โครงการ Nota Fiscal Paulista มีผลสำคัญในการเพิ่มการเก็บภาษีจากร้านค้าในรัฐเซาเปาโล โดยเฉพาะจากร้านค้ารายย่อยที่มีการหลีกเลี่ยงภาษี รายงานจากรัฐบาลบราซิลระบุว่าโครงการนี้ช่วยเพิ่มรายได้จากภาษีได้ประมาณ 2.5 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ (ประมาณ 75,000 ล้านบาท) ในช่วง 5 ปีแรกตัวเลข: โครงการนี้มีส่วนช่วยเพิ่มการเก็บภาษีมูลค่าเพิ่ม (VAT) ในรัฐเซาเปาโลโดยเฉลี่ย 5% ต่อปี
อิตาลี (Lotteria degli Scontrini – “Receipt Lottery”) เปิดตัวในปี 2021 ประชาชนที่จ่ายเงินผ่านระบบอิเล็กทรอนิกส์มีสิทธิ์ลุ้นรางวัล มีทั้งรางวัลเงินสดสำหรับลูกค้าและร้านค้าที่ออกใบเสร็จ สโลวาเกีย (National Receipt Lottery – “Bločková lotéria”) เริ่มในปี 2013 รัฐบาลใช้เพื่อเพิ่มการเก็บภาษีจากร้านค้า มีรางวัลเงินสดและของรางวัล มอลตา (VAT Receipt Lottery) เริ่มในปี 2020 ทุกใบเสร็จที่มี VAT สามารถใช้ลุ้นรางวัลได้ ผลลัพธ์: โครงการล็อตเตอรีใบเสร็จในอิตาลีที่เริ่มต้นในปี 2021 มีผลในการเพิ่มความโปร่งใสในการออกใบเสร็จและการเก็บภาษี รายงานจากกระทรวงการคลังอิตาลีระบุว่าโครงการนี้สามารถเพิ่มการเก็บภาษีได้ถึง 1.5 พันล้านยูโร (ประมาณ 60,000 ล้านบาท) ในปีแรก ตัวเลข: มีการรายงานว่าในปี 2021 ภาษีจากการซื้อสินค้าและบริการเพิ่มขึ้นประมาณ 4% จากโครงการนี้
ลองมองไปที่เมืองไทย อุปสรรคใหญ่หากจะนำโครงการนี้มาใช้ที่ไทยคือ การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของประชาชน คนไทยบางกลุ่มอาจไม่ชินกับการขอใบเสร็จหรือไม่เห็นความสำคัญในการขอใบเสร็จ จึงอาจต้องใช้เวลาในการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม, การตั้งระบบและโครงสร้างพื้นฐาน ระบบการเก็บข้อมูลใบเสร็จและการจับรางวัลจะต้องมีโครงสร้างพื้นฐานที่แข็งแรง ทั้งในเรื่องของการตรวจสอบและจัดการข้อมูลอย่างมีประสิทธิภาพ, การยอมรับจากภาคธุรกิจ ร้านค้ารายย่อยบางรายอาจยังคงมีข้อกังวลเกี่ยวกับต้นทุนในการออกใบเสร็จและกระบวนการภาษีที่อาจเพิ่มขึ้น ดังนั้นการสร้างแรงจูงใจให้ร้านค้าร่วมโครงการก็เป็นอีกหนึ่งอุปสรรค, ปัญหาทางกฎหมาย ประเทศไทยอาจต้องมีการปรับเปลี่ยนกฎหมายเกี่ยวกับการเก็บภาษีหรือการออกใบเสร็จ เพื่อให้โครงการนี้ดำเนินการได้อย่างราบรื่น
ความเป็นไปได้ในอนาคต: หากมีการศึกษาและวิเคราะห์ผลกระทบอย่างละเอียด การนำโครงการนี้มาใช้ในไทยมีความเป็นไปได้สูง โดยอาจเริ่มต้นจากการทดลองในบางพื้นที่หรือบางกลุ่มธุรกิจ และค่อยๆ ขยายไปยังทั่วประเทศ รัฐบาลอาจต้องร่วมมือกับภาคธุรกิจและประชาชนในการสร้างความเข้าใจและเตรียมความพร้อมทั้งด้านเทคโนโลยีและกฎหมาย โครงการแบบนี้สามารถเป็นเครื่องมือที่ช่วยเพิ่มรายได้จากภาษีและกระตุ้นเศรษฐกิจไทยได้ แต่จะต้องการการวางแผนและการสนับสนุนจากทุกฝ่ายในการดำเนินงาน
เทคโนโลยีใหม่ ๆ อย่าง ปัญญาประดิษฐ์ (AI) สามารถเข้ามามีบทบาทในการพัฒนาและสร้างนวัตกรรมให้กับโครงการลอตเตอรี่ใบเสร็จ (Receipt Lottery) ได้หลายด้าน ดังนี้: การตรวจสอบและจัดการข้อมูลใบเสร็จอัตโนมัติ ระบบ AI ในการสแกนใบเสร็จ ด้วยการใช้เทคโนโลยีการสแกนใบเสร็จที่ทันสมัยและใช้ AI ในการอ่านข้อมูลบนใบเสร็จ เช่น วันที่, จำนวนเงิน, และรหัสการออกใบเสร็จ สามารถทำให้กระบวนการตรวจสอบหมายเลขใบเสร็จที่ตรงกับการจับรางวัลเป็นไปโดยอัตโนมัติและรวดเร็ว, การจัดเก็บข้อมูลอัจฉริยะ:
AI สามารถใช้ในการจัดการและจัดเก็บข้อมูลใบเสร็จจากผู้บริโภคอย่างมีประสิทธิภาพในระบบคลาวด์ ซึ่งจะช่วยให้ระบบสามารถประมวลผลและวิเคราะห์ข้อมูลได้อย่างแม่นยำ
การวิเคราะห์ข้อมูลและการคาดการณ์ ประกอบด้วย การวิเคราะห์ข้อมูลพฤติกรรมผู้บริโภค : AI สามารถวิเคราะห์พฤติกรรมการซื้อสินค้าของผู้บริโภคจากข้อมูลใบเสร็จที่ได้รับ ซึ่งสามารถช่วยให้รัฐบาลหรือบริษัทสามารถเข้าใจแนวโน้มการใช้จ่ายของประชาชนและปรับกลยุทธ์ในการจัดเก็บภาษีหรือสร้างโปรโมชันต่าง ๆ ที่มีประสิทธิภาพมากขึ้น, การคาดการณ์การหลีกเลี่ยงภาษี: AI สามารถใช้ในการวิเคราะห์และตรวจจับพฤติกรรมที่อาจนำไปสู่การหลีกเลี่ยงภาษี เช่น ร้านค้าที่มีการออกใบเสร็จไม่ตรงกับการขายจริง หรือมีการหลีกเลี่ยงการระบุจำนวนเงินที่แท้จริง โดยการเปรียบเทียบข้อมูลจากหลายแหล่ง
ระบบจับรางวัลอัจฉริยะ ประกอบด้วย ระบบจับรางวัลที่โปร่งใส: AI สามารถช่วยให้กระบวนการจับรางวัลเป็นไปอย่างโปร่งใสและยุติธรรม ด้วยการใช้เทคโนโลยีการสุ่มแบบอัลกอริธึมที่ตรวจสอบได้ เพื่อให้ประชาชนมั่นใจว่าไม่มีการปรับแต่งหรือการโกงในการจับรางวัล, การใช้ Blockchain ในการตรวจสอบรางวัล: Blockchain สามารถใช้ในการจัดการระบบจับรางวัล โดยการบันทึกข้อมูลของการจับรางวัลทุกครั้งในบล็อกเพื่อป้องกันการทุจริต ทำให้กระบวนการจับรางวัลมีความโปร่งใสมากยิ่งขึ้น
การสร้างแอปพลิเคชันและการใช้งานผ่านสมาร์ทโฟน ประกอบด้วย แอปพลิเคชันที่มี AI ช่วยในการตรวจสอบใบเสร็จ: การพัฒนาแอปพลิเคชันที่ใช้ AI ในการสแกนและตรวจสอบใบเสร็จจะทำให้ประชาชนสามารถเข้าร่วมโครงการได้ง่ายขึ้น โดยแอปจะสามารถอ่านข้อมูลจากใบเสร็จและส่งข้อมูลเข้าสู่ระบบสำหรับการจับรางวัลได้ทันที, แอปพลิเคชันที่แนะนำโปรโมชั่นหรือรางวัล: AI สามารถใช้ในการแนะนำโปรโมชั่นหรือการจับรางวัลเฉพาะตัวให้กับผู้บริโภคจากข้อมูลที่ได้รับ เช่น หากลูกค้าซื้อสินค้าประเภทเดียวกันบ่อย ๆ แอปพลิเคชันสามารถเสนอรางวัลพิเศษสำหรับลูกค้าเหล่านั้นได้
การป้องกันการทุจริต ประกอบด้วย การใช้ AI ในการตรวจสอบการทุจริต: AI สามารถวิเคราะห์พฤติกรรมการออกใบเสร็จที่น่าสงสัย เช่น การออกใบเสร็จที่ไม่ตรงตามจำนวนจริง หรือการออกใบเสร็จซ้ำซ้อนจากร้านเดียวกัน ทำให้สามารถตรวจจับการทุจริตได้เร็วขึ้นและมีประสิทธิภาพ
การสนับสนุนการศึกษาผลกระทบและปรับปรุงโครงการ การใช้ AI ในการทำนายผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงนโยบาย: AI สามารถช่วยรัฐบาลในการทำนายผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นจากการเปลี่ยนแปลงในกฎระเบียบหรือการปรับเปลี่ยนโครงการ เช่น การเปลี่ยนแปลงอัตราภาษีหรือการเปลี่ยนแปลงรางวัลในโครงการลอตเตอรี่ใบเสร็จ
สรุป AI สามารถเข้ามามีบทบาทสำคัญในการทำให้โครงการลอตเตอรี่ใบเสร็จมีประสิทธิภาพและโปร่งใสมากขึ้น ทั้งในด้านการตรวจสอบ การจัดเก็บข้อมูล การวิเคราะห์พฤติกรรม และการป้องกันการทุจริต การนำเทคโนโลยีเหล่านี้มาใช้สามารถช่วยเพิ่มความสะดวกให้กับประชาชนและร้านค้ารายย่อย รวมถึงช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการเก็บภาษีและกระตุ้นเศรษฐกิจได้อย่างมีนัยสำคัญ
